|
|
Հովհաննես Այվազովսկի
Այվազովսկու ինքնանկարը |
Աշխարահռչակ ծովանկարիչ Հովհաննես Այվազովսկին ծնվել է 1817 թ. հուլիսի 17 (29)-ին Թեոդոսիայում: Հայրը` Գևորգ Այվազը կամ Հայվազը (հետագայում Կոնստանտին Հայվազովսկի) Մոլդավիայից Ղրիմ գաղթած մանր առևտրական էր: Սովորել է Թեոդոսիայի հայկական ծխական դպրոցում, 1930-33-ին` Սիմֆերոպոլի ռուսական գիմնազիայում, 1933-37-ին` Պետերբուրգի Գեղարվեստի ակադեմիայում: 1837 թ. «Անդորր» կտավի համար արժանացել է ակադեմիայի առաջին կարգի ոսկե մեդալի և երկու տարով գործուղվել Ղրիմ` ինքնուրույն աշխատանքի, որտեղ նույն տարի կատարված նկարների համար արժանացել է նկարչի կոչման:
1840 թ. ակադեմիան նրան կատարելագործման նպատակով գործուղել է արտասահման: Եղել է Իտալիայում, Իսպանիայում, Ֆրանսիայում, Հոլանդիայում, մասնակցել է մի շարք ցուցահանդեսների: Փարիզում արժանացել է ոսկե մեդալի, իսկ 1887 թ.` Պատվո լեգիոնի շքանշանի: 1844 ին վերադարձել է Ռուսաստան, արժանացել Գեղարվեստի ակադեմիայի ակադեմիկոսի կոչման և նշանակվել Ծովային գլխավոր շտաբի գեղանկարիչ: 1845-ից մշտական բնակություն է հաստատել Թեոդոսիայում և այնտեղ կառուցել արվեստանոց: Այվազովսկին եղել է Եվրոպայի, Մերձավոր արևելքի, Աֆրիկայի երկրներում, 1868 –ին ուղևորվել է Կովկաս, 69-ին Թիֆլիսում բացել առաջին գեղարվեստական ցուցահանդեսը: Նա նյութապես օգնել է հույների, իտալացիների ազգային ազատագրական պայքարին: Իր ճանապարհորդությունների ընթացքում օգնել է հայկական ազգային կազմակերպություններին, դպրոցներին, կազմակերպել է ցուցահանդեսներ: Ապաստան է տվել և նյութապես օգնել կոտորածից Ղրիմ գաղթած հայերին: ՆԱ եղել է Ղրիմի հայկական գաղթօջախի հովանավորը:
Այվազովսկի եղբայրների հուշարձանը Սիմֆերոպոլում
|
Այվազովսկին Թեոդոսիայում բացել է Հնագիտական թանգարան, Գեղարվեստի դպրոց, գրադարան, համերգային դահլիճ, մասնակցել երկաթգծի և նավահանգստի կառուցմանը և այլն: Մեծ գումարով օգնել է Ռուսաստանի 1891-92 թ. սովյալներին, չքավոր ուսանողներին: 1900 թ. մարտի 18-ին Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիան հաստատել է Այվաղովսկու անվան թոշակ: Թոդոսիայում նրա անունով են կոչվել փողոց, զբոսայգի և մերձակա բլուրներից մեկը: Նա մահացել է 1900 թ. ապրիլի 19-ին:
Այվազովսկին ստեղծել է մոտ 6000 կտավ, աշխատել է շատ արագ, որին օգնել է նրա վիթխարի տեսողական հիշողությունը: Նրա աշխատանքների գերակշռող մասը ծովային թեմաներով է: Պատկերել է ծովը տարվա տարբեր եղանակներին, օրվա տարբեր ժամերին, փոթորկոտ և խաղաղ, խորապես զգացել և վերարտադրել է ծովային տարերքի վեհությունը: Այվազովսկին ստեղծել է նաև Հայաստանին նվիրված բազմաթիվ կտավներ` «Արարատյան լեռան հովիտը» 1882, «Արարատ» 1868, «Հայ մարտիկի երդումը» 1891, «Հայ ժողովրդի մկրտությունը» 1892 և այլն: 1868 –ին ստեղծած «Թիֆլիսի տեսարանը» հայ կենցաղային ժանրի առաջին կտավներից է: Առաջին անգամ նա է պատկերել Սևանա լիճը, Արարատն ու արարատյան հովիտը:
Այվազովսկու կտավները պահվում են աշխարհի նշանավոր թանգարաններում, հարուստ է նաև Հայաստանի պետական պատկերասրահը:
Խոշորագույն հավաքածուն գտնվում է Թեոդոսիայի Այվազովսկու պատկերասրահում: Այդ պատկերասրահը հիմնել է ինքը, Այվազովսկին: Սկզբում դա եղել է նրա տունը և արվեստանոցը, 1846թ. Այվազովսկին այնտեղ բացել է ցուցահանդես, իսկ 1880-ին վերածել է հանրային պատկերասրահի: Դա Ռուսաստանում ժողովրդին մատչելի առաջին թանգարանն էր:
1941 ին պատկերասրահի ֆոնդերը և արխիվը պատերազմից փրկվել և տեղափոխվել են Երևան: 1942 ին Այվազովսկու ծննդյան 125 ամյակի առթիվ Երևանում ցուցադրվել է Այվազովսկու նկարների հավաքածուն, որը 1944 –ն վերադարձվել է Թեոդոսիա: 1946 թ. ավարտվել է պատերազմի ժամանակ վնասված շենքի վերականգնումը և պատկերասրահը նորից սկսել է գործել, որը նախկին ՍՍՀՄ տարածքում ծովանկարչության միակ թանգարանն է:
Պատկերասրահ
|
|
